Üriner sistem taş hastalığı idrar yollarında tespit edilen taşları ifade etmektedir. Bu taşlar idrar kesesinde, üreterde (idrar kanalı) ve böbrekte görülebilmektedir.  Taş hastalığı görülme sıklığı %1-20 arasında değişmekle birlikte, bu oran ülkemizde %14 olup oldukça sık görülen bir durumdur. Son yıllarda artan görüntüleme tetkiklerinin (ultrason) artması ile birlikle daha sık tespit edilmektedir.

Çocukluk çağında kendisini ifade edebilen nispeten büyük çocuklarda karın ağrısı, böğür ağrısı, idrarda kanama şeklinde belirtiler taş hastalığından şüphelendirirken, bebeklik döneminde huzursuzluk, yeterli beslenememe, bezde kana veya kum tanelerine saptanması gibi şikayetler taş hastalığını düşündürmektedir.

Bu şikayetlerle başvuran çocuklarda yapılan idrar tetkiki, ultrason ile tanı konulabilmekte kesin tanı için gerekli durumlarda kontrastsız (ilaçsız-opaksız) tomografi çekilebilmektedir. İdrar yollarında taş saptanan çocukların takibi ve tedavisi erişkin hastalara göre oldukça önem arz etmektedir.

Çünkü bu çocukların daha yaşamlarının bu erken döneminde taş sorunu ile tanışmaları eğer iyi tedavi edilip verilecek tedaviler le tekrar oluşması engellenemez ise belki bir dizi idrar yollarına yönelik ameliyat olmalarını gerektirebilir. Bu nedenle bu çocukların takibinde pediatrik üroloji uzmanı ile pediatrik nefrolog’ların rolü önemlidir. Yeterli tedavi edilmemiş veya takibi yapılmamış çocukların yaşamlarının ilerleyen dönemlerinde hipertansiyon ve kronik böbrek yetmezliği gibi önemli sorunlar gelişebilmektedir.

İdrar yolları taş hastalığının tedavisinde ESWL (vücut dışı şok dalgaları ile taş kırma), URS (üreterorenoskopik) taş çıkarma, fleksible URS (FURS) veya retrograd intrarenal cerrahi (RIRS), perkütan nefrolitotomi ve açık cerrahi uygulanabilmektedir.

ücut dışından gönderilen şok dalgalarının taşa çarparak kırması esasına dayanan ve açık cerrahinin aksine çevre dokulara daha az zarar veren bir tedavi yöntemidir. Bu işlem esnasında taşlar, küçük parçacıklara ayrılarak idrarla kolaylıkla atılabilecek hale gelirler

1. Vücut dışından şok dalgalarıyla taş kırma (ESWL)

Vücut dışından gönderilen yüksek frekanslı şok dalgalarının bir makine aracılığı gönderilerek taşın kırılması  esasına dayanan ve açık cerrahinin aksine çevre dokulara daha az zarar veren bir tedavi yöntemidir. Günümüzde aktif tedavi gerektiren taşların yaklaşık olarak %80’i ESWL ile tedavi edilebilir. 15-20 mm büyüklüğe kadar olan böbrek taşlarında ESWL önerilmektedir. Bu işlem esnasında taşlar, küçük parçacıklara ayrılarak idrarla kolaylıkla atılabilecek hale gelirler.

ESWL çocuklarda anestezi altında yapılmaktadır. İşlem ortalama 30-60 dk sürmekte ve hasta işlem sonrası 2-3 saat gözlem altında tutulduktan sonra aynı gün hasta evine gönderilmektedir. İşlemden sonra hafif ağrı, idrarda kanama olabilmektedir. Kırılan taş parçaları eğer büyük parçalar halinde kalmışsa veya idrar kanalından idrar geçişini engellerse bu durum geçici bir J stent takılmasını veya URS ameliyatını gerektirebilmektedir. Taşın yerine, büyüklüğüne ve kimyasal yapısına göre ESWL işlemi birkaç seans uyulabilmektedir. Taşın tamamen temizlenmesi durumunda tedavi sonlandırır.

Kanama bozukluğu olan ya da kan sulandırıcı ilaç kullananlarda, idrar yolu enfeksiyonu olanlarda, aort ve böbrek atardamarı (renal arter) anevrizması (balonlaşması) ile renal arter kalsifikasyonu (damar cidarında kalsiyum çökmesi) olanlarda, önemli iskelet bozukluğu veya aşırı kilolu olanlarda, kalp pili olanlarda ve kalp ritim bozukluğu olanlarda ve kırılacak olan taşın aşağısında tıkanıklık olması durumunda ESWL uygulanmamalıdır.

2. Endoskopik üreterorenoskopik taş çıkarılması (URS), Flexible URS (FURS), Retrograd intrarenal cerrahi (RIRS)

Üreterorenoskopi (URS), idrar kanalı ve böbrekteki taşların endoskopik cihazlarla incelenmesi demektir. Bu işlem için kullanılan cihaza üreterorenoskop adı verilir. Eğer esnek (bükülebilir, fleksibl) üreterorenoskoplar kullanılarak bu görüntülenme yapılıyor ise buna flexible URS (FURS) veya Retrograd intrarenal cerrahi (RIRS) denilmektedir. İşlem sırasında lezer enerjisi kullanılarak taşlar kırılır ve düşebilecek boyuta getirilir.

İşlem anestezi altında yapılır ve taşın yerine ve boyutuna göre 15- 45 dakika sürer. İşlem sonrası sıklıkla J stent adı verilen yumuşak plastik bir tüp, idrar kesesi ve böbrek arasına idrar akımını daha rahat sağlaması amacı ile takılır. Bu stent geçicidir ve ameliyat sorması genellikle 15-20 gün içinde çıkarılır. Ameliyat günübirlik bir ameliyat olup hasta aynı gün taburcu olur.